Week 52

Helleborus in de vaas. (er bestaan vele kleuren)
Op dit moment zijn Helleborussen in de tuincentra te koop. Ze zijn in een aantal bedrijven voorgetrokken en de knoppen en bloemen zijn in ruime mate aanwezig. Ook worden bloemen als snijbloemen aangeboden. Tijdens de Kerstperiode leveren ze in huis natuurlijk een bijdrage aan het voorjaargevoel. Toch is de bloei niet van lange duur. In onze warme huiskamers bloeien ze slechts enkele dagen. Dit wordt veroorzaakt door de bladeren en de bloemen die veel vocht verdampen. De bladeren verdampen meer vocht dan wat door de stelen kan worden opgenomen. Het gebruik van Chrysal kan de levensduur verlengen. Om de levensduur te verlengen kan men ook enkele foefjes toepassen. Prik met een naald een aantal gaatjes in de stelen of snij de stelen een stukje open met een scherp mes. De filosofie hierachter is dat het opneembare wateroppervlak wordt vergroot.

De kerstboom na de kerstdagen.
De kerstboom staat tegenwoordig al vrij vroeg voor kerstmis in de huiskamer. Veel mensen kopen nog een kerstboom met kluit en dan is het de bedoeling dat hij na de kersttijd geplant kan worden in de tuin of in…… Of dat planten na de kersttijd een succes is begint al met de aanschaf. Controleer of u te maken heeft met een frisse kerstboom of beter nog: haal bij een kweker zelf de boom uit de grond. De naalden van een frisse kerstboom ruiken intensief, zitten vast aan de twijgen en glanzen. De boom met wortels heeft ook in de huiskamer water nodig en daarom moet men de boom zo in een niet te kleine pot/kuip plaatsen dat er een gietrand aanwezig is. Zet de boom, als het even kan niet bij de verwarming en controleer af en toe de vochtigheid van de grond. Een goed behandelde boom kan na driekoningen uitgeplant worden, maar laat hem wel even in een schuurtje wennen aan de andere temperaturen. Maak een plantgat dat groter is dan de pot/kuip en zet daar de boom in. Sluit het gat met tuingrond en geef water. Misschien kunt u dan volgend jaar weer dezelfde boom gebruiken.

Geen as in de tuin?
Tijdens de gezellige feestdagen wordt in veel huisgezinnen een behaaglijk vuurtje gestookt in de openhaard. Dat wakkeren van de vlammen en het knisperen van het hout verhogen de gezelligheid, maar het verbranden van hout levert ook as op. Deze as hoort niet op de composthoop, want houtas vertraagt het composteringsproces. Ook kan houtas een plaats in de tuin krijgen, maar niet in de winter en zeker niet in grote hoeveelheden. Houtas verhoogt de zuurgraad van de tuin. Alhoewel as het resultaat is van het verbranden van organisch materiaal komen er bij het verbranden toch ook schadelijke stoffen vrij, die geconcentreerd worden in de as. De hoeveelheid schadelijke stoffen in houtas is afhankelijk van het stookgedrag. Belangrijk is dat men droog hout stookt en dat de haard de mogelijkheid heeft flink door te trekken. Geverfd hout, geïmpregneerd hout, nat hout horen niet in de openhaard en de as van minder geschikte materialen (raadzaam is die niet in de haard te verbranden) hoort in de GFT-bak.

Einde van het tuinjaar 2018.
De voorbije 52 weken zijn er diverse tuintips voorbij gekomen. Een tuinjaar met extremen ligt achter ons. Voor de zonaanbiddrs was het een uitstekend jaar, maar voor vele planten was het jaar minder. Droogte speelde een belangrijke rol in de tuin. Over enkele dagen begint het nieuwe jaar en nu is er nog tijd na te denken over wat men in het nieuwe jaar in de tuin wil doen. Het verzorgen van de planten in de tuin is natuurlijk werk en menig tuinliefhebber kan dat bewijzen middels eelt in de handen. Toch kan men nergens zo goed ontspannen als in de tuin. Doen wat men zelf wil, ook op een manier die men zelf wil en in een tempo dat men zelf wil. In onze gejaagde maatschappij zouden meer mensen in een tuin ontspanning moeten zoeken, maar ik wil deze laatste tekst niet belerend afsluiten.

Week 51

Accent op bescherming en controle.
Op dit moment is er in de tuin weinig te doen. Het accent voor wat tuinieren betreft ligt op bescherming en controle. Enkele activiteiten op een rijtje:
-- Heeft men een mooie pol van het uit Zuid-Amerika stammende pampasgras dan is toch bescherming nodig om hem in het voorjaar weer mooi te laten groeien. De bescherming bestaat bij deze plant niet zozeer de bescherming tegen vrieskou. Daar kan de plant wel tegen. De bescherming heeft te maken met de hoeveelheid regen. Bij te veel regen in de koude periode kan het hart van de plant wegrotten en daarom is het verstandig de halmen bij elkaar te binden en wel zo dat er zo weinig mogelijk regen in het hart komt. Een bijkomend voordeel is dat de bij elkaar gebonden halmen het hart van de plant beschermt tegen te sterke afkoeling.
-- Gelukkig valt er in Nederland niet zo vaak sneeuw. Een plant die daar niet tegen kan is de boompioen. Het gewicht van de sneeuw is niet te onderschatten. Boompioenen hebben zeer breekbare stengels en een vracht sneeuw op deze stengels zou tot gevolg kunnen hebben dat ze breken. Om afbreken te voorkomen kan men de kale takken met een touw losjes samenbinden. Doordat de takken daardoor rechtop blijven staan glijdt de sneeuw sneller van de takken af. Het zou jammer zijn wanneer door de sneeuwlast de vorm van de plant beïnvloed wordt. Boompioenen zijn langzame groeiers en herstel duurt dus lang.
-- Ook de sering, die in mei bloeit, moet even gecontroleerd worden. Aan de kale boom of struik valt niets te doen, maar de sering heeft nogal de eigenschap worteluitlopers te vormen. De struik/boom is nu kaal en men kan de uitlopers gemakkelijk verwijdweren met een schop. Om problemen te voorkomen moet men de opslag elk jaar verwijderen. Dat geldt al vanaf het eerste jaar van aanplant. Gebeurt dat niet, dan ontstaat een wilde struik en veel energie gaat voor de eigenlijke stam/struik verloren.
-- Vergeet niet een keer te kijken bij de opgeborgen dahlia-, begonia- en cannaknollen. In de ideale berging is het koel en droog en ook de grond waarmee ze gedeeltelijk bedekt zijn moet droog zijn. Toch kan het gebeuren dat er knollen tussen zitten die aan het rotten zijn. Deze moeten verwijderd worden om te voorkomen dat andere knollen het rottingsproces overnemen.
-- De bomen hebben hun bladeren laten vallen en verkeren in rust. Dat rustgevoel geldt niet voor de huisbezitter, want de bladeren van de bomen hebben de voorbije periode heel wat vlieguren gemaakt en velen zijn geland in de dakgoten. Dat houdt in dat ze daaruit verwijderd moeten worden om te voorkomen dat de hemelwaterafvoer verstopt raakt. Bomen in de tuin zijn mooi, maar er zijn nu eenmaal ook minder leuke zaken en een daarvan is het reinigen van dakgoten om verstopping te voorkomen.

Kortste dag.
In deze week volgen de kortste en donkerste dagen van het jaar, maar op vrijdag 21 december heeft de zon haar laagste punt bereikt. Ze staat dan boven de zuiderkeerkring en komt langzaam weer naar het noorden. De dagen gaan weer lengen al is dat de eerste dagen nog minimaal. Op deze dag begint de astronomische winter. De planten in de tuin willen niets te maken hebben met de kortste dag en het lichtgebrek. Zij dompelen zich in een rustperiode: de winterslaap. Tot nu toe hebben we een zachte winter gehad, maar wat de toekomst brengt weten we nog niet. Toch is er een oude zegswijze: Als de dagen lengen zal de vorst gaan strengen.

Week 50

Bloei met Kerstmis.
Het kan nog net, het snijden van takken van voorjaarsbloeiers en die in een vaas zetten zodat ze rond Kerstmis bloeien. Heel goed lukt dat met forsythia, sierkersen, magnolia, sieramandel, sneeuwbal. Voor een goed resultaat is het belangrijk dat men takken neemt waarvan de knoppen al goed zichtbaar zijn. Om de bloemvorming te versnellen zet men de takken gedurende twee dagen in een emmer met lauwwarm water in een koud, maar licht vertrek. Vervolgens wordt de vaas in een verwarmde kamer gezet en door de warmte worden de knoppen aangespoord zich te openen. Voeg aan het water wat snijbloemenvoedsel toe en u kunt genieten van het vroege voorjaar.

Kleurrijke kerstster.
Met Kerstmis komt er bij veel plantenliefhebbers een gast uit Zuid-Amerika in de huiskamer te staan. Toch is het hebben en houden van deze plant, poinsettia, niet zo gemakkelijk. Dat begint al bij de aankoop. De plant mag niet in de tocht gestaan hebben, maar ook niet in de kou. In de huiskamer eist de plant de meest ideale plaats op en dat is voor een raam met veel licht en waar de temoeratuur rond de 18 tot 20°C ligt. De wortelkluit mag niet uitdrogen, maar wanneer de plant te veel water krijgt laat ze al gauw haar bladeren valllen. De meest ideale manier van water geven is dompelen. Een keer per week de wortelkluit in lauwwarm water dompelen en goed laten uitlekken verlengt de levensduur van de plant. Een goed verzorgde plant zal ook nog een hele tijd na de Kerstmis bloeien, want het is een plant die overgehouden kan worden.

Lijmbanden bevestigen.
Voor de tuinliefhebbers die een wat grotere tuin hebben en daar enkele fruitbomen in hebben staan is het goed te weten dat men rond de bomen lijmbanden kan plaatsen om te voorkomen dat de ongevleugelde vrouwtjesvlinders van de wintervlinders de boom in kruipen en hun eitjes afzetten in de knoppen. De eitjes die in de eindknoppen van de boom zijn gelegd komen in het voorjaar, wanneer de temperatuur stijgt, uit. Deze rupsen maken geen onderscheid tussen bladeren en bloemen met als gevolg dat er flink wat schade kan ontstaan. Om veel van die schade te voorkomen kan men in de maanden september/november/december lijmbanden om de bomen aanbrengen op een hoogte van ongeveer 1,5 meter. Uiteraard moet de plakkant aan de buitenkant zitten en de band moet stevig aangebonden worden, anders kruipen de vlinders onder de band door.
Een tweede voordeel van het bevestigen van lijmbanden is dat mieren in het voorjaar niet naar boven kunnen kruipen om de aanwezige bladluizen te melken. Zij kunnen hun kolonies niet meer bereiken en dus ook niet meer onderhouden, waardoor de schade door bladluizen ook enigszins beperkt wordt.

Sneeuwklokjes in huis.
Op het moment dat ik dit schrijf steken de sneeuwklokjes hun neus even boven de grond. Het is mogelijk deze pollen uit te graven en in kleine potjes te planten. Deze potjes zet men weer in de tuin in de grond en dan is het wachten op een koude periode. Sneeuwklokjes hebben kou nodig om tot bloei te komen. Na de koude periode de potjes weer uit de grond halen en op een koele, lichte plaats zetten en niet te veel water geven. Beginnen de sneeuwklokjes te groeien dan kunnen ze warmer gezet worden en wanneer het koud genoeg geweest is zullen ze rond de jaarwisseling bloeien en dat geeft een vrolijk begin van het nieuwe jaar.

Week 49

Verhoog de luchtvochtigheid.
Voor kamerplanten zijn de komende weken de moeilijkste. De dagen worden nog steeds vroeger donker, maar licht blijft voor de planten op de vensterbank de belangrijkste groeifactor. Bovendien zorgt de centrale verwarming ervoor dat de luchtvochtigheid laag is. Dit veroorzaakt stress bij de kamerplanten. Voor veel bladplanten en orchideeën is regelmatig nevelen een weldaad. De meeste planten staan op de vensterbank boven de radiator en komen daardoor in aanraking met zeer droge lucht. Een bakje met water aan de radiator brengt verlichting voor de planten, maar ook voor de bewoners.

Vreugde vooraf.
Wanneer er in de tuin weinig of niets meer te doen is brengt men steeds meer uren binnen door. Toch is dat niet de leukste tijd voor een tuinliefhebber. Men kan de tijd aangenamer maken door te lezen in tuintijdschriften (voor zover die er nog zijn!) en men kan bedenken wat men in het nieuwe jaar wil veranderen of juist wil laten zoals het is. Ook een tuin in de winter heeft zijn charmes. De pluimen van grassen vormen bij sneeuw en ijs mooie sculpturen. De takken van kornoeljes vallen in de winter bijzonder op door de verschillende kleuren. Nu zijn het opvallende struiken, maar in de zomer zijn ze getooid met mooie bloemen. In catalogussen kan men neuzen en uitzoeken welke planten men wil hebben in het nieuwe jaar. Ook kan men op internet zoeken naar planten en wanneer men niet alleen actief wil zoeken naar iets op tuingebied kan men zich ook rustig in een stoel zetten en een boek lezen. Wandelingen maken in deze tijd van het jaar is ook mogelijk. Men leert het bos of het veld eens op een andere manier kennen. Ondanks het sombere weer kan men energie tanken voor een nieuw tuinseizoen.

Glijpartij voorkomen.
De laatste bladeren vallen van de bomen, maar ook deze bladeren moeten opgeruimd worden om te voorkomen dat men op de paden uitglijdt. Vooral wanneer het geregend heeft kan men gevaarlijk uitglijden over de liggen gebleven bladeren. Deze rest kan men nog ergens in de tuin gebruiken om planten af te dekken. Ook van het gazon moeten de bladeren verwijderd worden, want wanneer het vriest moet men zo weinig mogelijk over het gazon lopen.

Adventskrans of kerstdecoratie.
De eerste Adventsdag is bij het begin van week 49 voorbij, maar wanneer men alsnog een adventskrans wil maken kan dat natuurlijk. In de tuin staan nog veel bladhoudende planten en het maken van een decoratie is dan ook nog mogelijk. De hulst heeft een mooie donkergroene kleur en vaak gesierd met rode bessen, de mahoniestruik heeft mooie gekartelde bladeren, de coniferen bieden mooie opvulstukken en van de takken van de wilg kan men een mooie basis maken. Wanneer men dat alles van diverse bonte dingen voorziet kan men of een mooie adventskrans maken of, later in de maand, een mooie kerstdecoratie.

De VFKL biedt leden en ook introducé’s op 17 december de mogelijkheid om onder begeleiding een kerstdecoratie te maken. Dat gaat gebeuren in zaal Keulen, Schoolstraat 3 te klimmen en wel om 19.00 uur. Er is nog plaats voor enkele deelnemers. Wie nog wil deelnemen kan zich melden bij Michel Veldman 045-5752734 of via [email protected] Voor meer informatie zie Activiteiten op de site www.vfkl.nl

Week 48

Haal de lente in huis.
Nog enkele weken en de winter verschijnt op de kalender. Voor veel plantenliefhebbers is de winter een moeilijke tijd. Er valt in de tuin maar weinig te beleven en dan is het moeilijk te wachten op het voorjaar. Gelukkig is het mogelijk het voorjaar al eerder in huis te halen middels reeds bloeiende hyacinten, narcissen, blauwe druifjes en krokussen. Men kan ze nu reeds in de tuincentra bloeiend kopen. Deze bloeiende planten zijn door kwekers voorgetrokken. Om ze in bloei te krijgen worden de planten eerst in een koele ruimte geplaatst, zodat ze het wintergevoel ervaren. Na die koude periode worden ze warmer gezet en in bloei getrokken en zijn ze in de tuincentra te koop. Maar waarom probeert men niet zelf die planten in bloei te trekken. Dat is best mogelijk, zeker nu aan het einde van het verkoopseizoen van deze planten vele planten in de opruiming belanden. Soms kan men de planten kopen met een korting van wel 70%. Toch moet men bij de aankoop ook op kwaliteit letten. De bollen moeten droog, hard (dus niet zacht en rimpelig), en schimmelvrij zijn. Ook bollen die al ver uitgelopen zijn kan men beter laten liggen. De liefhebbers die graag met Kerstmis bloeiende bloembollen hebben is week 48 te laat, maar voor een bloei in februari is het planten deze week nog mogelijk. De meeste planten hebben warmte en licht nodig om tot bloei te kunnen komen, maar de genoemde bloembollen hebben (zoals eerder gezegd) eerst een koude periode en geen licht nodig. Bloembollen houden niet van een constant natte wortelkluit en daarom is het verstandig om onderin de pot een laag kleikorrels te leggen. Hiervoor kan men ook kiezels of potscherven gebruiken. Daarna vult men de schaal of de pot tot even boven de helft. Belangrijk is het ervoor te zorgen dat de verschillende bollen de juiste plantdiepte krijgen. De grote bollen van narcissen en hyacinten zet men met de neus naar boven dicht tegen elkaar. Daarna doet men zoveel potgrond in de pot dat de bollen voor een derde boven de potgrond uit steken. De kleinere bollen van krokussen, blauwe druifjes en sneeuwklokjes worden, nadat de pot helemaal gevuld is met potgrond, twee centimeter diep in de grond gedrukt met een kleine ruimte tussen de bolletjes. Belangrijk is nu het vervolg. De planten moeten een periode doormaken die op de winter lijkt. Daarom wordt de potgrond goed nat gemaakt en worden de potten op een donkere, maar koele plaats gezet. Na ongeveer tien weken worden de potten op een lichte en warmere plaats gezet. De begintemperatuur ligt dan rond de 10°C. Hiermee voorkomt men dat de uitlopers te slap worden. Ne twee weken kan men de planten op een warmere plaats zetten. In het begin hebben de bollen weinig behoefte aan water, maar naarmate de tempratuur hoger wordt stijgt die behoefte. Extra voeding geven is niet noodzakelijk, want de uitlopers halen de voeding uit de bol. Na enige tijd verschijnen de knoppen en dan is het zaak de potten op een niet te warme plaats te zetten, immers in een koele ruimte bloeien de bollen langer. Veel succes.

Niet doen.
Bij mijn wandelingen door het dorp zie ik vaak dat rozen, bananen en palmen ingepakt zijn in noppenfolie. Toch is dit niet aan te raden. De folie beschermt wel tegen de vorst, maar onder de plastic ontstaat condens en wanneer dit vocht op gevoelige platendelen komt ontstaat er rotting. Het beste kan men de planten inpakken in luchtdoorlatend materiaal, zoals dennentakken, dun snoeimateriaal. Dit losse materiaal beschermt niet tegen vorst en wind, maar beschermt de gevoelige plantendelen tegen het zonlicht. Bij rozen wordt op deze manier voorkomen dat bij vorst door het zonlicht de schors van de rozentakken scheurt. Na de winterperiode kan men bij verschillende planten met een eenvoudige test zien of ze bevroren zijn. Wanneer men met een nagel of een scherp mes onder de schors geen groene delen meer ziet is de plant dood. Het sterven van planten komt het meest voor bij wintergroene planten. De wortelkluit is dan bevroren en de bladeren willen verdampen, maar ze krijgen vanuit de wortel geen water aanvoer meer. Palmen worden beschermd door de bladeren voorzichtig bij elkaar te binden en in te pakken in vliesdoek of jute. Bananen worden flink ingekort en helemaal ingepakt met bladeren en snoeiafval. Belangrijk is dat geen water in het hart van de plant komt.

Week 47

Help de dieren de winter door.
Hebben we een groot gedeelte van het jaar wat het weer betreft boven onze stand geleefd, de komende dagen gaan we beneden onze stand verder. Het wordt beduidend kouder en dat zal voor veel dieren weer een zoektocht worden naar voedsel. Daarbij kunnen we ze een beetje helpen. Enkele dieren hebben al hun winterverblijf opgezocht en hopen de winter door te komen met de ogen dicht. Vleermuizen, egels, kikvorsen en veel insecten zijn in de tuin niet meer te vinden, maar vogels houden geen winterslaap en ze moeten tijdens de barre winterse omstandigheden toch hun dagelijkse kostje bij elkaar schrapen. Veel vogels kunnen we helpen door het ophangen van vetbollen, pinda’s, rasters met zonnepitten en kapotgeslagen walnoten. Veel vogels zijn verzot op walnoten en door ze in een kokertje, gemaakt van voliѐregaas te doen kunnen ze lekker smullen. Ook verzot zijn veel vogels op de zwarte zonnepitten. Deze zijn voor de vogels gemakkelijk kapot te maken en ze bevatten veel vet. Door regelmatig de vogels te voeren haalt men steeds meer vogels naar de tuin. Soms zoeken ze zelfs een overnachtingsplaats in de tuin. Mezen slapen graag in oude nestkasten. Deze moeten wel goed schoon gemaakt zijn want anders lopen ze ziektes op. Ook op de grond ziet men in de winter veel vogels. Dat zijn de “bladomdraaiers”. Met andere woorden: dat zijn de insecteneters. Winterkoninkje, heggenmus en roodborstje zoeken onder de bladeren naar insecten.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee.
Een graadje vorst is nog geen probleem, maar wanneer het dadelijk matig gaat vriezen en de buitenkraan is niet afgetapt ontstaat er wel een probleem. Zorg dat er geen water in de kraan blijft staan. Datzelfde geldt ook voor gieters en regentonnen. De ijslaag die op het water ontstaat werkt als een kurk. Het eronder liggende water zet uit en er ontstaan scheuren- en dus lekkages- in de gieters en watervaten. Ook de tuinslang moet naar binnen, evenals de op de watervaten geplaatste pompen. Bevriezend water heeft een enorme kracht en de ijzeren behuizing van de waterpomp kan kapot vriezen. Grote watervaten kan men niet even naar binnen plaatsen. Het kan helpen wanneer men ze half of zelfs helemaal laat leeglopen.

Late stekken.
Wanneer men nog laat in oktober van planten stekken genomen heeft, dan hebben die nu vast wortels en moeten ze opgepot worden. In deze koude periode? Kan dat? Ja dat kan, maar dat moet op een verantwoorde manier gebeuren. Men verwijdert eerst de plastic kap van de stekken, zodat het condensvocht verdampen kan en de stekken wat afharden. Na enkele dagen pot men de stekken op. Na het oppotten van de gewortelde stekken in kleine potjes zet men ze op een koele plaats. De temperatuur moet dan rond de 8°C zijn, zodat de plantjes net aan de groei blijven. Weet men niet zeker of de stekken geworteld zijn trek dan niet aan de stekken om te controleren of ze middels wortels vastzitten. Het kan zomaar gebeuren dat men de stekken lostrekt van de wortels en dan is alle moeite tevergeefs geweest. Beter is na te gaan of de wortels aan de onderkant uit de stekpotjes komen. Omdat de stekken bladeren hebben moeten ze op een lichte plaats staan.

Week 46

Koudekiemers.
De zomer is voorbij. De dagen zijn flink korter en de nachten langer. Ook is de nachttemperatuur gedaald en langzaam wordt het tijd aandacht te besteden aan de koudekiemers. Koudekiemers zijn zaden die alleen maar kiemen bij een lage temperatuur en soms zelfs blootgesteld moeten worden aan vorst om te ontkiemen. Mooie voorbeelden daarvan zijn de zaden van de akelei, de ridderspoor en de helleborus. Zij liggen in de winter op of in de aarde en wanneer de winter voorbij is en de temperaturen langzaam stijgen kiemen de zaden. Gedurende de winterperiode zijn deze zaden beschermd om te kiemen. Ze verkeren in een rustperiode en die rustperiode is nodig om het ontkiemen op een ongunstig moment te voorkomen, maar wanneer de temperaturen hoger worden kiemen ze. Wanneer men vroeg planten wil hebben van koudekiemers kan men ze een beetje voor de gek houden. Daarvoor is nodig dat men de zaden zaait en het geheel gedurende een week of acht op een plaats zet met een temperatuur onder de 5°C. De zaden oppervlakkig zaaien want ook in de natuur worden de zaden maar met een beetje aarde bedekt. Gezaaid wordt in zaai- en stekgrond en na het zaaien maakt men de aarde nat en plaatst men het geheel, nadat men er kippengaas over gedaan heeft, op een rustige plaats in de tuin. Gedurende de winterperiode maken ze hier de koude periode mee en wanneer het warmer wordt volgt de kieming. Enkele mooie voorbeelden van koudekiemers zijn de eerder genoemde akelei, de ridderspoor en de helleborus, maar het aantal koudekiemers is veel groter. De pioenroos, de sleutelbloem, de allium, de cyclaam, de monnikskap, de vrouwenmantel, het gebroken hartje, het sneeuwklokje, de judaspenning, het maarts viooltje enz. Wanneer men zaden van koudekiemers koopt leest men op het pakje welke de juiste tijd is om te zaaien. Herfst of winter.

De grasmaaier.
Nog even en het gras wordt voor de laatste keer dit jaar gemaaid. Bij de laatste maaibeurt is het beter de machine zo in te stellen dat de graslengte iets hoger is dan normaal. Door het gras wat langer te laten komt het beter de winter door. Na de laatste maaibeurt de gras maaier niet zo maar wegzetten. Het apparaat heeft ook onderhoud nodig. Dat geldt zowel voor de elektrische als de benzine maaier. Natuurlijk moet ook de handmaaier verzorgd worden, maar de elektrisch en de benzinemaaier vragen wat meer onderhoud. Wanneer men zelf niet technisch aangelegd heeft of men heeft geen tijd laat men de maaimachine onderhouden door de vakman. Veel verkopers van grasmaaiers hebben in de winterperiode speciale prijzen voor een onderhoudsbeurt. Het goed onderhouden zorgt ervoor dat de machine langer meekan. In zo’n onderhoudsbeurt valt ook het slijpen van de messen en dat is weer van voordeel wanneer men het door de winter ruwere gras voor de eerst keer gaat maaien

Controle.
De tuinliefhebber die al vroeg de fuchsia’s en kuipplanten in de winterberging heeft staan is nu reeds aan een eerste controlebeurt toe. De in het winterkwartier opgeborgen logeergasten moeten zich nog aanpassen aan de voor hen toch wel ongunstige omgeving. Het resultaat is vaak dat de planten de bladeren laten vallen. Het weinige licht is niet voldoende om de bladeren te kunnen blijven voeden. Normaal gesproken is dat geen reden om bezorgd te zijn, maar de afgevallen bladeren moeten wel verwijderd worden om te voorkomen dat schimmels en insecten een kans krijgen zich te ontwikkelen en daarna schade toebrengen aan de planten. Wanneer men de winterberging droog en koud houdt is dat het beste voor de meeste planten in de berging. De planten hoeven niet te groeien.

Wintergast.
Egels behoren tot de nuttige dieren in de tuin. Ze verorberen heel wat naaktslakken. Om de egel in de tuin te houden is het nodig dat hij een plaats heeft waar hij zich kan terugtrekken. In een hoek van de tuin, ergens waar veel bladeren liggen kan hij een groot gedeelte van de winter slapend doorbrengen. In de winterperiode wil de egel niet gestoord worden en soms verhuist hij zelfs naar een andere verstopplaats in de tuin, als er maar voldoende tuinafval losjes op elkaar ligt. De egel is niet veel eisend en wanneer hij de winter overleefd heeft en het is weer voorjaar gaat hij op jacht naar regenwormen en slakken.

Week 45

Naar binnen.
In de voorbije week werden we verrast door een prik van de winter. Enkele graden nachtvorst zijn een waarschuwing voor het feit dat we toch langzaam in een winterperiode terecht komen. Kuipplanten die nu nog buiten staan moeten nu naar de winterberging. De ene plant verdraagt meer vorst dan de andere, maar er zijn nu eenmaal ook vorstgevoelige planten, zoals de Brugmansia, Bougainvillea en Mandevillea. Zij krijgen het al te koud wanneer de temperatuur naar de nul graden gaat. Omdat het microklimaat niet in alle tuinen hetzelfde is kan het gebeuren dat de planten op verschillende momenten naar de winterberging gaan. Het laten bevriezen is jammer voor alle moeite die men gedaan heeft om de kuipplanten te krijgen zoals men ze hebben wil. Ze vertegenwoordigen niet alleen een geldelijke waarde, maar zeker ook een emotionele waarde. Laat een koude nacht er niet voor zorgen dat men van de geliefde kuipplanten afscheid neemt.

Verpotten.
De meeste kamerplanten, met uitzondering van de orchideeën, cyclamen, Azalea’s en kerststerren, houden nu een soort winterslaap. Wanneer voor deze planten de pot te klein is geworden kunnen ze nu verpot worden. Wanneer de verhouding tussen plant en pot niet meer klopt kan men de plant oppotten in een pot die ongeveer twee centimeter in doorsnee groter is dan de oude pot. De plant wordt dan uit de pot gehaald en de wortels worden gecontroleerd. Afgestorven wortels worden verwijderd evenals een klein gedeelte van de wortels die niet meer in aanraking komen met potgrond. Daarna wordt de kamerplant in de grotere pot gezet. Men moet ervoor zorgen dat er geen luchtkamers in de nieuwe ruimte ontstaan, want daar kunnen de wortels van de plant niets mee. Na het verpotten wordt de potgrond goed nat gemaakt en kan de plant weer een tijdje mee. Kamerplanten stellen verschillende eisen. Zo zal de Anthurium (Flamingoplant) de lage luchtvochtigheid ten gevolge van de verwarming niet accepteren. Wie niet regelmatig de bladeren nevelt met water op kamertemperatuur zal niet lang plezier hebben van de plant. Ook wat de temperatuur betreft stelt de plant haar eisen. Deze uit de tropen afkomstige plant heeft overdag een temperatuur nodig van 20°C en ’s nachts minimaal 15°C.

Dakgoten reinigen.
Het is herfst, ook al is het weer overdag vaak nog lenteachtig. Op dit moment laten de bomen veel bladeren vallen en deze vallen, gedragen door de wind, ook in de dakgoten. Om te voorkomen dat er verstoppingen in de waterafvoer ontstaan moeten de dakgoten gereinigd worden en wanneer men dat zelf niet kan of wil doen, kan men een dakdekker of klusjesman benaderen. Wanneer ergens in de afvoer stokjes en bladeren dwars gaan liggen ontstaat een verstopping met alle gevolgen van dien. Het zal niet de eerste keer zijn dat, ten gevolge van een verstopte regenwaterafvoer, in huis water binnen stroomt.

Marter op bezoek.
Ook voor de marters nadert de winter en zij zijn vaak op zoek naar een winterverblijf. Op het dak van mijn tuinkamer hoorde ik op een avond veel lawaai en toen ik op ontdekking ging met een zaklantaarn scheen ik recht in de ogen van een marter. Het dier was niet erg bang, want mijn verschijnen maakte niet veel indruk en hij liep maar langzaam weg. Wat deed hij op het dak van mijn tuinkamer? Hij was op zoek naar een winterverblijf, want telkens keek hij onder de dakpannen of hij ergens naar binnen kon. Marters zijn dieren die een territorium hebben en solitair leven. Vandaar dat mijn buurman ’s nachts het geschreeuw van de marters hoort. Zij vechten om het territorium. Marters zijn ‘s nachts actief en overdag verblijven ze in hun schuilplaats. Dat kan op een zolder zijn, in een stal, in een schuur of in een tuinhuis. ’s Nachts gaan ze op zoek naar voedsel zoals muizen, ratten, insecten, regenwormen, vogels en in het voorjaar vogeleieren. Een marter kan op veel plaatsen komen. Een gat dat niet groter is dan een ei is voldoende om ergens binnen te komen.

Week 44

Een beetje voor de gek houden.
Ze worden weer in grote hoeveelheden en tegen diverse prijzen aangeboden, de Amaryllisbollen. Van oorsprong heeft deze bol weinig zonlicht nodig en groeide goed in de bossen van de landen van herkomst. Deze bol is in de loop der tijden steeds populairder geworden als kamerplant. Het in bloei trekken van de Amaryllis is niet zo moeilijk. Laat de plant door de kamertemperatuur “denken” dat het lente wordt en ze bloeit op het door u gewenste tijdstip. De bol begint te “denken” dat het lente wordt wanneer de temperatuur rond de 20°C ligt. Bij een temperatuur lager dan 15°C komt de groei niet of zeer slecht op gang en wanneer de temperatuur boven de 25°C komt stopt de plant met groeien. Plaatsing bij een normale kamertemperatuur zet de groei in beweging. Plaats de bol niet op een vensterbank boven de verwarming, want daar is de temperatuur vaak veel te hoog. De bol wordt opgepot in een pot die slechts enkele maten groter is dan de bol dik is. Plant de bol zo dat hij voor de helft in de potgrond zit en geef in het begin zeer, zeer matig water. Pas wanneer de knop(pen) ongeveer tien tot twaalf centimeter hoog zijn kan men meer water geven. Wanneer de verzorging juist is heeft men in de woonkamer een prachtig bloeiende plant, die weinig eisen stelt en zelfs midden in de kamer op tafel kan staan, daar de lichtbehoefte niet zo groot is. Heeft men een mooie, glazen vaas, waarin de bol halverwege blijft zweven, dan kan men de Amaryllis ook in bloei trekken op water en heeft men geen grond nodig. De bol mag het water niet raken. Als het water troebel wordt kan men het verversen.

Lijmbanden.
De appel- en perenoogst is voorbij, maar toch moet men al aan de oogst het volgende jaar denken. De particuliere fruitboombezitter heeft niet de beschikking over de juiste bestrijdingsmiddelen, maar toch kan men voorkomen dat de appels en peren wormstekig worden. Dat kan gebeuren door het plaatsen van lijmbanden om de stammen van de bomen. De wintervlinder kan niet meer in de kroon van de boom komen doordat hij op de lijmband blijft plakken. De wintervlinder kruipt nu langs de stam naar boven en legt in de boom de eitjes en de daaruit komende rupsen verpoppen in de zomer. Wanneer de eerste nachtvorst de tuin of het weiland heeft bezocht komt de wintervlinder uit de pop en de ongevleugelde vrouwtjes kruipen langs de stam de boom in om daar de eitjes in de eindknoppen van de takken te leggen. Wanneer men wormstekigheid van appel en peer wil voorkomen is het belangrijk de vrouwtjes van de wintervlinder te vangen. Niet alleen de wintervlinder wordt op deze manier tegengehouden, ook andere schadelijke insecten kunnen niet de in de bomen in kruipen. (bijvoorbeeld mieren die luizenkolonies verzorgen)

Winterharde fuchsia bloeit nog. Wat nu?
Laten we beginnen met de constatering dat geen enkele fuchsia winterhard is. Winterhard wil zeggen dat alle delen van de plant, boom, of struik zelfs bij strenge vorst niet bevriezen. Dat is bij de zogenaamde winterharde fuchsia’s niet het geval. Tijdens een vorstperiode bevriezen alle bovengrondse delen, maar in de ondergrondse delen zit voldoende antivries (suikers), waardoor de wortels niet bevriezen. Deze winterharde fuchsia’s bezitten dus een zekere mate van winterhardheid. Toch hebben die bovengrondse delen ook hun functie. Knip ze niet af en verwijder ze niet want ze beschermen de ondergrondse delen tegen bevriezing. Door bepaalde voorwaarden te creëren kan men de mate van winterhardheid verhogen. Zoals gezegd niet snoeien voor de winter, een beschutte plaats uitzoeken, niet planten op een plaats die doorlopend nat is en bij aanplant zorgen voor de juiste diepte. De mest winterharde fuchsia’s behoren tot de Magellanicagroep.

De doden herdenken.
Aan het einde van deze week ( Allerzielen 2 november) worden de graven van vele overledenen weer verzorgd en vaak opgesierd met planten. Wanneer er op het graf zomerbloeiers staan worden deze verwijderd, want bij de minste vorst zullen ze toch bevriezen. De voorkeur gaat nu uit naar wintergroene planten die minder last hebben van vorst en sneeuw. Deze planten hebben tijdens een lange droge periode ook water nodig en dat betekent dat men toch af en toe het graf van een dierbare overledene moet bezoeken. Wintergroene planten hebben verder weinig verzorging nodig, maar de kwaliteit van de groei is afhankelijk van de ligging van het graf. (zon, schaduw, vocht, droogte, kwaliteit grond. Het plaatsen van chrysanten is door hun korte houdbaarheid minder interessant. Ze staan er tot de eerste nachtvorst en dan kunnen ze opgeruimd worden.

Week 43

Overwinteringstips voor fuchsia’s.
Er komt toch een einde aan de zomer. Een zomer die zijn weerga niet kent. Hoge temperaturen en weinig neerslag gaan nu plaats maken voor koudere dagen, nachten met vorst en hopelijk ook meer neerslag. Het is dan ook hoof tijd om de fuchsia’s die men wil overhouden naar de winterberging te brengen, immers fuchsia’s kunnen geen vorst verdragen. Het is jammer wanner een plant met mooie bloemen bevriest en daarom gaan de planten naar de winterberging voordat de nachtvorst ze kan beschadigen. De jonge scheuten van de planten kan men flink terugsnoeien en meestal gebeurt dat tot een of twee ogen in het nieuwe hout. Wanneer dan alle bladeren en zieke delen verwijderd zijn kunnen ze naar de winterberging alwaar men ruimte spaart omdat de planten link ingekort zijn. In de winterberging moet het koel zijn met een lage luchtvochtigheid. Dat laatst is belangrijk om schadelijke schimmels te voorkomen. In de ruimte hoeft niet veel licht aanwezig te zijn want de planten hebben geen bladeren en een temperatuur rond de vijf graden Celsius is voldoende. Is de temperatuur veel hoger dan gaan de planten snel uitlopen en doordat de lichthoeveelheid te gering is worden de nieuwe uitlopers lang en bleek van kleur. De planten onderbrengen in het winterkwartier betekent niet uit het oog, uit het hart. Om te voorkomen dat schimmels zich ontwikkelen moet men regelmatig luchten en af en toe moet men de vochtigheid van de wortelkluit controleren. Fuchsia’s op deze manier overwinterd zullen februari/maart weer uit hun winterrust gehaald moeten worden.

Een tuin zonder pelargoniums is als een dierentuin zonder dieren.
Ook voor deze kuipplant (zelden in de volle grond) nadert het einde van het seizoen. Ook deze planten bevriezen in de winter en het is jammer om ze elk jaar weer weg te gooien en in het voorjaar nieuwe te kopen. Zeker wanneer men enkele mooie pelargoniums heeft. Pelargoniums overwinteren is niet zo moeilijk, want de planten stellen heel weinig eisen, al moet wel aan enkele voorwaarden worden voldaan. Voor het overwinteren van pelargoniums zijn diverse mogelijkheden. In het kort worden hier vier mogelijkheden genoemd en uitgelegd.

1.     Voordat de eerste nachtvorsten worden aangekondigd haalt men de planten voorzichtig uit de potten, bakken, kuipen e.d. De losse grond verwijdert men voorzichtig van de wortels, er voor zorgend dat zo weinig mogelijk witte wortels beschadigd worden. De planten worden daarna gesnoeid en dat betekent terugknippen tot op 10 centimeter. Wanneer aan elke scheut nog twee of drie slapende ogen aanwezig zijn is dat voldoende voor het vormen van nieuwe scheuten in het voorjaar. De aldus behandelde planten worden in groepen bij elkaar gezet in een pot en de wortels worden bedekt met potgrond. De meest geschikte overwinteringstemperatuur ligt rond de vijf graden Celsius. Pelargoniums die men klaargemaakt heeft Om te voorkomen dat er ziektekiemen of insecten meegaan naar de winterberging worden alle bladeren verwijderd.

2.     Pelargoniums die men klaar gemaakt heeft voor de overwintering hoeven niet persé opgepot te worden. Men kan ze ook met kale wortels laten overwinteren. In dat geval moeten de planten erg droog zijn om het vormen van schimmelziektes te voorkomen. De planten wikkelt men dan in krantenpapier en men laat ze bij een temperatuur van rond de vijf graden overwinteren in bijvoorbeeld de koude garage.

3.     Meer werk en minder gebruikelijk en minder succesvol is het ingraven van de gesnoeide planten. Dat betekent het graven van een diepe kuil (± 80cm) Onderin legt men wat snoeihout, stro en bladeren en daarop legt men de pelargoniums. Het geheel dekt men af met een laag stro of cocosvezels en dekt het geheel weer af met grond. Vaak wordt door woelmuizen schade aan de planten toegebracht en om dit te voorkomen kan men alle wanden van de kuil afzetten met kippengas.

4.     Het overwinteren in een plasticzak is ook een mogelijkheid. De uit de potten gehaalde en gesnoeide planten worden verpakt in een plastic zak, zodat er niet teveel vocht verloren gaat. Aan de wortels van de planten mag wel wat vocht komen. De planten mogen niet uitdrogen. De zakken worden daarna onderste boven ergens op een koele, donkere plaats opgehangen. Door deze manier van opbergen bespaart men ruimte. Ook hier geldt dat het in de winterberging niet te warm mag zijn, want dan verdrogen de planten.

Welke vorm van overwinteren men ook kiest, met veel plezier pot men de overwinterde planten weer op in het voorjaar.

Week 42

Stress in de woonkamer.
De koude nachtelijke temperaturen hebben er toe geleid dat de centrale verwarming weer is gaan werken. Tegelijkertijd beginnen de problemen met kamerplanten. Onze centrale verwarming zorgt voor extreem droge lucht. Hiervan houdt geen enkele plant. Vooral in de overgangsperiode zijn de planten gevoelig voor stress. Bij orchideeën kan het gebeuren dat de plant reageert met het afstoten van enkele knoppen en voor varens is de centrale verwarming al helemaal niet geschikt. Deze kunne beter in de badkamer staan. Een constante luchtvochtigheid in combinatie met zoveel mogelijk licht is van belang voor het houden van kamerplanten. De luchtvochtigheid moet liggen tussen de 40% en 60%. De luchtvochtigheid in de woonkamer kan men verhogen door het plaatsen van vlakke schalen met water of door regelmatig in de kamer water te vernevelen. Men kan ook verdampingsschalen kopen die men aan de verwarming kan hangen. Dat betekent wel dat men ze regelmatig moet vullen, want het water is snel verdampt. Een luchtvochtigheid tussen de 40% en de 60% is ook een ideale luchtvochtigheid voor de inwonende mensen.

Nestkasten en hotels schoon maken.
Naast nestkasten voor vogels hangen er momenteel ook in diverse tuinen insectenhotels. De bedoeling van deze hotels is niet alleen dat er zich insecten in kunnen nestelen en op die manier makkelijker de winter doorkomen, maar zo’n hotel is tevens een mogelijke rustplaats in de zomer. In die hotels vestigen zich vaak nuttige insecten die belangrijk zijn voor de ecologische kringloop. Insecten helpen bij de bestrijding van schadelijke insecten ( bladluizen, rupsen, trips, wolluizen.), maar zijn tevens belangrijk voor de bestuiving. Hoe meer verschillende materialen in een hotel verwerkt zijn hoe meer verschillende bewoners er zich zullen vestigen. Nestkasten worden na het broedseizoen gereinigd, zodat ze in het volgende jaar weer gebruikt kunnen worden. Ook insectenhotels moeten na verloop van tijd een poetsbeurt ondergaan, want in de druk bezochte “kamers” kunnen zich schimmels en mijten vestigen en dat zijn weer vijanden van de bewoners. Wat nieuwe gaten boren of lang gebruikte hoekjes van nieuw stro of houtwol voorzien kan geen kwaad.

Niet alle planten houden van deling en verplaatsing.
Door deling kan men de planten vermeerderen en zo op een andere plaats in de tuin dezelfde plant zetten. Wanneer er planten over zijn kan men vrienden, bekenden en buren misschien een plezier doen. Sommige planten moeten na verloop van tijd gescheurd worden om een betere groei mogelijk te maken, maar… niet alle planten houden van scheuren of verplaatsen. Een voorbeeld daarvan is de pioenroos. Zij houdt er niet van uit de grond gehaald te worden en op een andere plaats gezet te worden en ook aan scheuren heeft ze een hekel. Datzelfde geldt ook voor de akelei, maar omdat deze plant zichzelf uitzaait is het niet nodig ze uit de grond te halen en te scheuren.

Weg met de schaar!
Siergrassen brengen nog leven in de tuin. De kleur wordt wel minder, maar wanneer sneeuw en vorst regeren worden er mooie silhouetten gevormd. Voor de winter mag men het loof van siergrassen niet verwijderen, want het biedt bescherming aan de wortels tegen vorst. Bovendien geeft het aan vele dieren in de winter een schuilplaats. Dat zijn redenen waarom siergrassen niet in de herfst gesnoeid mogen worden, maar in het voorjaar. Dan kan men de heggenschaar ter hand nemen en de siergrassen flink inkorten.

Plant nu het voorjaar.
Met de planttijd voor bloembollen zoals tulpen, hyacinten, krokussen en blauwe druifjes haalt men het voorjaar de tuin in. De bloembollen hebben de winterse kou nodig om in het voorjaar tot bloei te komen. Op dit moment is er een enorme keuze in bloembollen en met de vele kleuren kan men in de tuin mooie creaties maken. Alvorens te planten maakt men de grond met een spitvork of met een spade los. Doordat de grond los is komt men gemakkelijker met de bollenplanter in de grond. Tevens wordt hert onkruid verwijderd. Voor het planten van de bollen geldt de regel dat ze dubbel zo diep de grond in moeten als ze zelf dik zijn. Bij krokussen en sneeuwklokjes komt dat niet zo nauw!

Week 41

Rozen voorbereiden op de winter.
Ook de rozen hebben in deze periode hun beste tijd gehad. Zij zijn ook aan de winterrust toe. Deze zomer hebben ze het perfect gedaan. Veel warmte en veel zon, dat is wat rozen graag hebben. Nu is de tijd van bloeien voorbij en moet er gerust worden om volgend jaar weer te kunnen schitteren. Nu kunnen de rozen tot op 30 centimeter boven de grond gesnoeid worden. Zou men de planten snoeien tot op tien centimeter dan neemt men een risico. De scheuten kunnen invriezen en daardoor in het voorjaar slecht uitlopen. Snoeien tot op kniehoogte is het beste en wanneer men de afgevallen bladeren en de bladeren die dan nog aan de scheuten zitten verwijdert voorkomt men een snelle terugkeer van ziektekiemen en schadelijke insecten. Dat is ook belangrijk voor de rozen die men in kuipen heeft staan. De struiken zelf bevriezen niet, maar wanneer de wortelkluit een ijsklomp is geworden gaan de planten toch dood. De kuiprozen kan men beschermen door ze in een vorstperiode in een vorstvrije ruimte te zetten. Planten in de volle grond kan men tegen bevriezing beschermen door de planten aan te aarden. Bij het aanaarden zorgt men ervoor dat het entpunt van de plant goed beschermd wordt. Bij stamrozen is dat anders. Het entpunt zit dan onder de kroon en deze veredelingsplaats kan men beschermen met dennentakken, stro, vliesdoek, jute, maar niet met noppenfolie of plastic. Daar ontstaat condens onder en dat is weer goed voor het ontstaan van schimmels.

De winterborder.
Uit mijn tuin verdwijnen langzaam steeds meer ingegraven kuipplanten. Zij gaan naar de winterberging. Tegelijkertijd ontstaat er ruimte in de border. Een gedeelte wordt aangeplant met primula’s en winterviolen. Ook worden de opgeborgen camellia’s weer in de border gezet, maar er blijft ook een gedeelte braak liggen. Ook dat gedeelte moet goed verzorgd worden. Het overgebleven gedeelte wordt omgespit en met een kromme riek bewerkt. Door deze handelwijze komt zuurstof in de bodem en wanneer het vriest vriezen de aanwezige kluiten kapot, zodat er een losse grond gevormd wordt. Bovendien wordt de verbinding met de dieper liggende laag verbroken, waardoor de grond minder snel uitdroogt. Belangrijk is dat men hardnekkige onkruiden verwijdert met wortel. Wie meer opvulling van de lege plaatsen in de border wil kan kiezen uit heide, herfst asters, grassoorten, en cyclamen. Mochten er na de winter weer planten zijn doodgegaan, dan kan men weer zomerbloeiers planten.

Noten:
De walnoten vallen nu van de bomen. Ze worden niet geplukt, maar van de bomen geslagen of ze vallen zonder inwerking van een stok van de bomen. De walnoten zijn rijp wanneer ze spontaan uit het groene omhulsel vallen. Het uit de bomen slaan van de noten heeft als voordeel dat veel dood hout uit de boom naar beneden valt. Dat voorkomt dat in de zomer tijdens een harde wind gevaarlijke situaties met vallende takken ontstaan. De opgeraapte noten moeten goed drogen om de smaak te behouden. Na het drogen in een warme omgeving kunnen ze opgeborgen worden op een koele, droge plaats. Dan blijven de oliehoudende kernen zeer lang goed van smaak. Bijna alle noten smaken beter wanneer ze een paar weken goed en droog bewaard worden.